Gümüş Balığı Faydalı mı? Güç, Toplum ve İdeoloji Üzerine Siyasal Bir Okuma
Bir Siyaset Bilimcinin Merceğinden: Güç, Düzen ve Semboller
Bir siyaset bilimci için “Gümüş balığı faydalı mı?” sorusu yalnızca biyolojik bir merak değil, toplumsal yapının, iktidar ilişkilerinin ve ideolojik yönelimlerin incelenmesi için ilginç bir metafordur. Çünkü bir toplumda “fayda” kavramı asla tarafsız değildir. Ne “faydalı” olduğuna kim karar verir? Devlet mi, piyasa mı, yoksa bireylerin kolektif bilinci mi?
Gümüş balığı, zararsız ve mütevazı doğasıyla, aslında siyasetin görünmez alanlarını anlamamız için bir sembol haline gelebilir. Balığın ekosistem içindeki faydası gibi, vatandaşın da toplumsal sistem içindeki işlevi, güç sahiplerinin kurduğu düzenle yakından ilişkilidir.
İktidar ve Fayda: Kim Kimin İçin Yararlıdır?
Fayda, siyasette çoğu zaman iktidarın meşruiyet aracıdır. Gümüş balığı nasıl ki ekolojik dengede görünmez bir görev üstleniyorsa, sıradan vatandaş da siyasal sistem içinde “sessiz bir işlevsellik” taşır. Devlet, “herkes için fayda” söylemiyle meşruiyetini pekiştirirken, gerçekte bu fayda belirli gruplar için daha fazla anlam taşır.
Burada akla Foucault’nun “iktidar her yerde” tespiti gelir. Gümüş balığı, görünüşte zararsız ama yaygın doğasıyla tıpkı iktidarın görünmez ağları gibidir. Toplumun her noktasına nüfuz eder ama nadiren fark edilir. Dolayısıyla “faydalı mı?” sorusu, aslında “kimin için faydalı?” sorusuna dönüşür.
Bazı erkek siyasetçiler bu faydayı stratejik bir güç olarak görür — doğanın, toplumun ve hatta bireyin düzenlenmesi gereken bir kaynak olduğunu varsayarlar. Oysa kadın siyasetçiler genellikle bu düzenin içinde “katılım”ı, yani demokratik eşitliği savunur. Bu iki bakış açısı, siyasette faydanın doğasına dair temel bir çatışmayı ortaya koyar: kontrol mü, paylaşım mı?
Kurumlar, İdeoloji ve Gümüş Balığının Sessizliği
Bir toplumda “fayda” söylemi çoğu zaman kurumlar aracılığıyla şekillenir. Eğitim sistemi, medya, ekonomi politikaları — hepsi belirli bir ideolojinin hizmetindedir. Gümüş balığının doğada oynadığı rolü, bu kurumlar toplum içinde oynar. Onlar olmadan düzen bozulur; ancak varlıkları da sürekli bir güç dengesine dayanır.
İdeoloji, faydayı evrensel bir değer gibi sunar; oysa bu, belirli çıkar gruplarının yararınadır. “Toplumsal fayda” söylemi, çoğu zaman toplumsal itaatin ideolojik biçimidir. Gümüş balığı sessizdir, görünmezdir ama sistemin dengesini korur. Aynı şekilde, vatandaş da çoğu zaman siyasal düzenin sessiz taşıyıcısıdır.
Bir siyaset bilimci için bu durum, “sistemin sürdürülebilirliği” ile “bireyin özgürlüğü” arasındaki klasik gerilimi yeniden düşündürür. Gerçek fayda, düzenin devamında mı, yoksa düzenin sorgulanmasında mı yatar?
Vatandaşlık, Cinsiyet ve Siyasal Etkileşim
Siyasal düzlemde vatandaşlık, faydanın yeniden dağıtım biçimidir. Her birey, sistemin bir parçası olarak katkı sağlar ve karşılığında haklar elde eder. Ancak bu sürecin doğası, toplumsal cinsiyet perspektifinden bakıldığında farklı anlamlar kazanır.
Erkekler genellikle siyaseti bir “rekabet alanı” olarak görürler — gücü kazanmak, korumak ve yönlendirmek üzerine kurulu bir mücadele olarak. Bu bakış, stratejik fayda anlayışını güçlendirir. Kadınlar ise, demokratik katılımı ve toplumsal etkileşimi ön plana çıkararak siyaseti bir “ilişki alanı” olarak tanımlarlar.
Bu iki yaklaşım birleştiğinde, siyaset daha dengeli bir zemine oturur. Tıpkı doğada gümüş balığının denge unsuru olması gibi, siyasette de farklı bakışların bir araya gelmesi, toplumsal sistemin sürdürülebilirliğini sağlar.
Sonuç: Gümüş Balığı, Gücün Aynasında
“Gümüş balığı faydalı mı?” sorusu, aslında bir toplumun kendi doğasını nasıl tanımladığıyla ilgilidir. Fayda, yalnızca fiziksel ya da ekonomik değil, siyasal bir kavramdır. Balığın doğadaki sessiz katkısı, bize siyaset sahnesindeki görünmez emekleri hatırlatır — evinde, işinde, toplumunda fark edilmeden sistemin devamını sağlayan milyonlarca bireyi.
Peki gerçekten faydalı olan, düzenin sessiz sürdürücüleri midir, yoksa o düzeni sorgulayanlar mı?
Belki de gümüş balığı bize şunu öğretir: Gerçek fayda, sadece var olmakta değil, anlamlı bir denge kurabilmektedir.
Etiketler:
#siyasetbilimi #iktidar #ideoloji #vatandaşlık #gümüşbalığı #toplumsaldüzen #cinsiyetvepolitika #demokrasi #faydakavramı #siyasaldeneme